Ateş yanıklığı hastalık etmeni Erwinia amylovora, Enterobacteriaceae familyasında Erwinia cinsi içinde yer alan gram negatif, fakültatif anaerob, kısa çubuk şeklinde ve peritrik kamçılı bir bakteridir. In vitro’da optimum 21-28oC arasında gelişen bakterilerin termal ölüm noktası 45-50oC, optimum gelişme pH’sı 6.0-7.5’dir. E. amylovora sürgün, meyve, ağaç kabuğu gibi çeşitli bitki dokularında damlacıklar halinde “ooze” adı verilen bakteriyel akıntılar ve “strand” adı verilen bakteriyel iplikçikler oluşturmaktadır. Ooze içindeki bakteriler genellikle virulent olup 2 yıl veya daha uzun bir süre patojenitelerini sürdürmektedir. Sert yapıda ve zamanla kırılabilen iplikciklerin %20’sini bakteriyel hücre oluşturmaktadır (Van der Zwet ve Keil, 1979).

E. amylovora, bir önceki gelişme sezonunda meydana gelen enfeksiyonlar tarafından oluşturulan kanser yaralarının kenar kısımlarında kışlar. Baharda bakteri, primer inokulum oluşturan kanser dokularında ve kanser yaralarının kenarında çoğalır. Bakteriler; böcekler, rüzgâr ve yağmur aracılığıyla çiçeklere ve vejetatif sürgünlere yayılırlar. Konukçu dokularına bol nemin varlığında yaralar veya doğal açıklıklardan (nektartod, hidatot, lentisel) giriş yaparlar. Uygun çevre ve konukçu şartları altında bakteri hızla çoğalır ve konukçu dokularında hücreler arası boşluklarda ilerler. Enfekteli dokular, önce su kaybetmiş gibi görünür, sonra kıvrılır, kurur ve sekonder inokulum olarak görev yapan bakterileri içeren yapışkan damlacıklar halinde olan “ooze”u salgılar. Uygun koşullarda enfeksiyonun ikinci aşaması; vejetatif sürgünler, “fare kuyruğu” olarak adlandırılan ikincil çiçekler ve meyvelerde gelişebilir. E. amylovora’nın yayılış şekilleri, patojeni kısa ve uzun mesafelere yaymada ve hastalık döngüsünün tamamlanmasında çok önemlidir. Etmen; böcekler, göçmen kuşlar, insanlar, yağmur ve rüzgâr gibi fiziksel güçler tarafından taşınabilir. Bakteri ile bulaşık böceklerin rüzgâr tarafından taşınmasında olduğu gibi bazen bu iki faktör birlikte etkili olmaktadır. Enfekteli çiçeklerden sağlam çiçeklere E. amylovora’nın taşınmasında tozlama yapan arı gibi böcekler çok önemli bir rol oynamaktadır. Aynı zamanda çiçek döneminde arıların (Aphis mellifera L.) bu bakterinin yayılımındaki rolünün önemli olduğu saptanmıştır (Tokgönül ve Çınar, 1991).

Hastalığa ateş yanıklığı denmesinin nedeni, enfekte olmuş yaprakların kahverengine dönerek ateşle yakılmış bir görünüm sergilemesidir. Hastalık, dünyanın tüm ılıman iklim bölgelerine yayılmıştır. Enfeksiyon bir kez meydana geldiğinde hava koşulları ve konukçu bitkinin gelişme safhasına göre oldukça hızlı ilerler ve bahçe, bir yıl içinde yok olabilir. 1998 yılında hastalık nedeniyle Yeni Zelanda’da 10.000.000 $ kayıp meydana geldiği, İtalya’da ise 500.000 meyve ağacının söküldüğü bilinmektedir. Benzer kayıplar, ABD (Michigan), Avustralya (Melbourn), Macaristan ve Norveç’ te de kaydedilmiştir. Türkiye’de ilk olarak 1985 yılında Afyon (Sultandağı)’da ortaya çıkan hastalık, 1986 ve 1987 yıllarında ülke armut üretiminde ciddi kayıplara neden olmuştur.

Kaynaklar

• Van der Zwet, T., Keil, H.L., 1979. Fire Blight a Bacterial Disease of Rosaceus Plants, Agriculture Handbook, 510, U.S. Department of Agriculture, Washington, Pp.200.
• Tokgönül, S., Çınar, Ö., 1991. Doğu Akdeniz Bölgesi'nde Armutlarda Ateş Yanıklığı Hastalığı (Erwinia amylovora (Burrill) Winslow et al.)'nın Tanısı ve Yaygınlık Durumu. VI. Türkiye Fitopatoloji Kongresi, Izmir, pp: 303-306.